BÀI TUYÊN TRUYỀN

Cẩm nang chuyển đổi số dành cho người dân

Kính thưa quý vị bà con và các bạn!

Chuyển đổi số trong xã hội là gì?:

Chuyển  đổi  số  trong  xã  hội  nhằm  hình  thành  xã  hội  số.  Xã  hội  số,  xét  theo nghĩa rộng, là bao trùm lên mọi hoạt động của con người. Động lực chính của xã hội số là  công nghệ số, dựa trên sự tăng trưởng thông tin, dữ liệu một cách nhanh chóng, làm thay đổi  mọi khía cạnh của tổ chức  xã hội, từ chính phủ, kinh tế cho tới  người dân. Xã hội số, xét theo nghĩa hẹp, gồm công dân số và văn hóa số. Theo nghĩa này, xã hội số,  cùng với chính phủ số và kinh tế số tạo thành ba trụ cột của một quốc gia số.Thế nào là chuyển đổi số lấy người dân là trung tâm?

Điện  thoại  di  động  thông  minh  là  phương  tiện  chính  của  người  dân  trong  thế giới  số,  vì  vậy,  chuyển  đổi  số  lấy  người  dân  là  trung  tâm  trước  hết  phải  trang  bị phương tiện cho người dân, thông qua việc thực hiện phổ cập điện thoại di động thông minh.  Mỗi  người  dân  một  điện  thoại  thông  minh.  Mỗi  hộ  gia  đình  một  đường  cáp  quang.    Lĩnh vực có tác động xã hội, liên quan hàng ngày tới  người dân, thay đổi nhận thức nhanh nhất, mang lại hiệu quả, giúp tiết kiệm chi phí cần ưu tiên chuyển đổi số trước, bao gồm: Y tế, Giáo dục và Đào tạo, Tài chính  -  Ngân hàng, Nông nghiệp, Giao  thông  vận  tải,  Năng  lượng,  Tài  nguyên  và  Môi  trường,  Sản  xuất  công nghiệp. Ứng  dụng  công  nghệ  thông  tin,  rồi  chuyển  đổi  số,  đã  đi  qua  những  chặng đường phát triển khác nhau.

Thứ nhất là doanh nghiệp công nghệ có giải pháp, có ứng dụng đến chào hàng

chính quyền, chính quyền xem xét mua và ứng dụng. Đây là giai đoạn  mà nhà công nghệ, doanh nghiệp là người dẫn dắt.

Thứ hai là chính quyền hiểu công nghệ hơn, tin vào công nghệ hơn, và bắt đầu

đặt ra các bài toán của chính quyền cho doanh nghiệp công nghệ để họ giải quyết bằng công nghệ. Người dẫn dắt là chính quyền.

Thứ ba là lấy người dân làm trung tâm, các bài toán chính quyền đặt ra là do

lắng  nghe  từ  người  dân,  xuất  phát  từ  nhu  cầu  của  người  dân,  mang  lại  giá  trị  cho người dân. Chính quyền đưa người dân vào trung tâm.

Thứ tư là sự tham gia của bốn bên ngay từ đầu,  đó là người dân, chính quyền,

nhà công nghệ và doanh nghiệp. Bốn bên này sẽ cùng bàn xem cái gì và cách nào để giải quyết các nhu cầu của người dân, của doanh nghiệp, của chính quyền. 

Vậy cách tiếp cận đúng là, tất cả là vì sự phát triển bền vững, mọi việc luôn có

sự bàn bạc của cả bốn bên ngay từ đầu.

Công dân số là ai?

Chín yếu tố cấu thành công dân số là khả năng truy cập các nguồn thông tin số,

khả  năng  giao tiếp trong  môi trường số, kỹ  năng số cơ bản,  mua bán  hàng  hóa trên mạng, chuẩn mực đạo đức trong môi trường số, bảo vệ thể chất và tâm lý trước các ảnh hưởng từ môi trường số, quyền và trách nhiệm của công dân trong môi trường số, định danh và xác thực, dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư trong môi trường số.

Vào năm 2025, đại đa số người dân trên  thế giới sẽ trải qua sự thay đổi to lớn

chỉ trong vòng một thế hệ: Từ chỗ gần như không tiếp cận được thông tin đến chỗ có thể truy cập tất cả thông tin trên thế giới thông qua điện thoại di động thông minh.

Văn hóa số là gì?

Văn hóa trong xã hội thực hình thành qua hàng trăm năm, hàng nghìn năm. Còn

xã hội số mới chỉ đang hình thành trong vài chục năm trở lại đây.

Vì  vậy,  văn  hóa  số  cũng  mới  chỉ  đang  hình  thành,  đó  là  các  quy  tắc  ứng  xử, chuẩn  mực  đạo  đức  và  sự  hưởng  thụ  các  giá  trị  văn  hóa  của  con  ngườ i  trong  môi trường số.

Danh tính số là gì?

Danh tính số là tập hợp thông tin số cho phép xác định duy nhất một cá nhân

hoặc tổ chức trong các giao dịch điện tử trên môi trường mạng. Danh tính số ánh xạ một cá nhân hoặc một tổ chức trên môi trường mạng tới duy nhất một cá nhân hoặc một tổ chức trong xã hội thực.

Hạ tầng số là gì?

Hạ tầng số bao gồm hạ tầng viễn thông băng rộng, phủ sóng 5G, mỗi người một

máy điện thoại thông minh, mỗi hộ gia đình một đường Internet cáp quang, nền tảng điện toán đám mây,  nền tảng danh tính số và các nền tảng về phần mềm, mạng vạn vật, trí tuệ nhân tạo, chuỗi khối, an toàn, an ninh mạng để cung cấp như một dịch vụ.Chuyển đổi số đem lại lợi ích gì cho người dân?: Chuyển đổi số giúp người dân bình đẳng về cơ hội tiếp cận dịch vụ, đào tạo, tri thức, qua đó giúp thu hẹp khoảng cách số thông qua việc phát triển chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.

Chính phủ số đem lại lợi ích gì cho người dân?

Chính phủ số nhờ dữ liệu số và công nghệ số thấu hiểu người dân hơn, vì vậy,

cung cấp dịch vụ số tốt hơn, chăm sóc người dân tốt hơn.

Một đứa trẻ khi sinh  ra được cấp  một  mã định danh duy  nhất, đến kỳ thì  gia

đình  nhận  được  thông  báo  đi  tiêm  phòng  từ  chính  quyền,  đến  tuổi  đi  học  thì  chính quyền dựa trên số liệu dân cư để quyết định  phân bổ cơ sở vật chất của các cơ sở giáo dục, tránh nơi bị thừa, nơi lại thiếu, đến tuổi trưởng thành thì tự động nhận được căn cước công dân. Khi dịch bệnh bùng phát thì kịp thời nhận được cảnh báo, chăm sóc y tế. Kinh tế số đem lại lợi ích gì cho người dân?

Kinh tế số cho phép mỗi người dân có thể tiếp cận toàn bộ thị trường một cách

nhanh chóng theo cách chưa từng có. Nếu như trước đây, người dân mang hàng ra chợ bán thì chỉ tiếp cận được vài chục đến vài trăm người trong khu vực địa lý hạn chế củamình. Còn hiện nay, với thương mại điện tử, người dân có thể bán hàng cho hàng triệu người, trên toàn thế giới.

Mỗi  người  dân  với  một  chiếc  điện  thoại  thông  minh,  mỗi  hộ  gia  đình  một

đường cáp quang là có thể trở thành một doanh nghiệp, là có thể tiếp cận c ả thế giới.

Xã hội số đem lại lợi ích gì cho người dân?

Chuyển đổi số có thể giúp xóa nhòa khoảng cách địa lý, mang đến cơ hội bình

đẳng cho người dân về tiếp cận dịch vụ, mang lại một loạt những tiến bộ lớn về chất lượng cuộc sống. Người dân có thể sống  khỏe mạnh hơn nhờ các hình thức chăm sóc y tế kịp thời, vui vẻ hơn với các hình thức giải trí đa dạng và an toàn hơn.

Chuyển đổi số đã thay đổi mọi thứ như thế nào?

Lối sống đã thay đổi như thế nào?Các thiết bị, màn hình và những máy móc

khác nhau ở xung quanh chúng ta đã thay đổi lối sống của chúng ta. Mỗi người dân có nhiều hơn các lựa chọn cho phù hợp với nhu cầu của mình.

Giao tiếp xã hội đã thay đổi như thế nào?

Giao tiếp xã hội có thể diễn ra mọi lúc, mọi nơi, không rào cản, không khoảng

cách trên  môi trường số. Những người nói những ngôn ngữ khác nhau có thể giao tiếp với  nhau  trực  tiếp  nhờ  một  ứng  dụng  phiên  dịch  theo  thời  gian  thực.  Những  người khiếm  thính  có  thể  được  hỗ  trợ  bởi  ứng  dụng  chuyển  đổi  giọng  nói  thành  chữ  viết.

Những người khiếm thị  có thể được hỗ trợ bởi ứng dụng chuyển đổi chữ viết thành

giọng nói. Một dàn nhạc giao hưởng có thể biểu diễn tại Nhà hát Lớn Hà Nội với sự tham gia của các nhạc công ở Paris hay London.

Y tế đã thay đổi như thế nào?

Việc tư vấn khám chữa bệnh từ xa, qua điện thoại thông minh chỉ là bước khởi

đầu. Công nghệ số cho phép phân tích, giải mã bản đồ gene để từ đó cung cấp thuốc men và dịch vụ y tế được cá thể hóa cho mỗi người dân. Các cảm biến IoT nhỏ li ti có thể được đặt bên trong cơ thể cho phép theo dõi  diễn biến sức khỏe,  ghi  nhận từng thay đổi nhỏ nhất một cách tức thời. Các robot tự hành bằng công nghệ nano có thể chu du trong mạch máu để dọn dẹp sạch mỡ máu. Người dân có thể chưa trực tiếp tự chữa  bệnh  cho  mình,  nhưng  họ  có  thể  cảm  nhận  được  mọi  sự  thay  đổi  và  khi  có chuyện xảy ra thì bác sĩ có thể đưa ra lời khuyên nhanh nhất. Chưa cần nói đến những ứng dụng cao cấp, nếu có tư duy, quyết tâm chuyển đổi số, nhiều ứng dụng công nghệ số  mặc  dù  nhỏ,  nhưng  đem  lại  hiệu  quả  rất  lớn  trong  việc  chăm  sóc  sức  k hỏe  cho người dân.Giáo dục đã thay đổi như thế nào?

Trẻ em vẫn sẽ phải đến trường, phải giao tiếp và được các giáo viên hướng dẫn,

nhưng nhiều thứ sẽ thay đổi hoặc đảo ngược lại. Nếu như trước đây 100% kiến thức được truyền thụ ở trên lớp thì hiện nay tỷ lệ kiến thức được truyền thụ trực tuyến sẽ tăng dần lên. Thậm chí, trong giai đoạn giãn cách xã hội vì dịch bệnh, 100% là học trực tuyến. Nếu như trước đây lên lớp là để giảng bài, ở nhà là để tự làm bài tập, thì hiện nay đảo ngược lại, học sinh có thể ở  nhà nghe giảng bài trực tuyến, nhưng lên lớp để làm bài tập và giải quyết các vấn đề đặt ra theo các nhóm.

Nếu như trước đây giáo dục là trải nghiệm mang tính đại trà, thì hiện nay, giáo

dục  lại  là  trải  nghiệm  mang  tính  cá  thể  hóa.  Phương  pháp  và  tài  liệ u  giáo  dục  linh động hơn, cho phép thay đổi để thích nghi với cách học và tốc độ tiếp thu kiến thức của từng học sinh chứ không theo như cách cũ trước đó là buộc học sinh phải thay đổi để tuân theo phương pháp giảng dạy trong lớp.

Thầy cô  giáo có thể trở  thành trợ giảng, thông qua  việc sử dụng  nền tảng, tư

liệu, học liệu tốt nhất được chia sẻ sẵn sàng.

Việc làm đã thay đổi như thế nào?

Chuyển đổi số sẽ làm một số nghề biến mất hoặc xuất hiện. Dự đoán đúng là

không dễ, vì mọi thứ đều đang thay đổi, nhiều  ngành nghề mới vào lúc này con người vẫn chưa biết là gì. Trong tương lai gần, những công việc được tự động hóa nhiều sẽ là những việc không đòi hỏi kỹ năng xã hội và sự sáng tạo.

Một số ví dụ về những nghề nghiệp có khả năng tự động hóa cao gồm: Nhân

viên tiếp thị từ xa, Nhân viên thư viện, Người định giá bảo hiểm, Trọng tài thể thao,

Nhân viên chuyển phát nhanh.

Một số ví dụ về những nghề nghiệp ít bị ảnh hưởng gồm: Chuyên gia trị liệu,

Biên đạo múa, Bác sĩ phẫu thuật, Nhà tâm lý, Nhà nhân chủng và khảo  cổ học, Kiến trúc sư, Giám đốc điều hành kinh doanh.

Chuyển đổi số có gây ra thất nghiệp không?

Lo  lắng  về  mất  việc  đều  đã  xảy  ra  khi  xuất  hiện  một  cuộc  cách  mạng  công nghiệp mới. Nhưng cả ba cuộc cách mạng công nghiệp trước đều đã không gây ra thất nghiệp, mà ngược lại, tỷ lệ thất nghiệp có xu thế giảm đi. Thất nghiệp tăng chủ yếu là do suy thoái kinh tế. Các cuộc cách mạng công nghiệp mới làm  mất đi một số nghề nhưng lại tạo ra nhiều nghề mới. Vấn đề là phải đào tạo lại cho người lao động.Nhưng chuyển đổi số lại có thể hỗ trợ tích cực cho đào tạo lại, cũng như tạo ra các công cụ, nền tảng để các nghề mới dễ học, dễ làm hơn. Chuyển đổi số sinh ra các trường đại học số, sinh ra các nền tảng đào tạo từ xa giúp cho việc đào tạo dễ dàng hơn, có thể học bất  kỳ lúc nào, thực hành bất kỳ lúc nào, thi, kiểm tra bất kỳ lúc nào, thông qua vật bất ly thân của chúng ta là điện thoại di động hay máy tính bảng.

Ví dụ, một nghề mới là nghề dán nhãn để dạy cho máy học nhận dạng khuôn

mặt. Có hàng tỷ tấm ảnh được đưa cho người lao động để họ phân biệt và dán nhãn nam  nữ, già trẻ, béo gầy, người thành phố hay nông thôn. Nghề này ở quê  vẫn  làm được  qua  mạng,  đào  tạo  thì  chỉ  cần  thông  qua  hướng  dẫn  trên  mạng.  Người  ở  quê không phải lên thành phố làm công nhân lắp ráp, may  mặc mà vẫn ở quê làm nghề dán nhãn, chỉ cần có cái điện thoại, máy tính bảng hay máy vi tính và kết nối mạng. Đây là một ví dụ về nghề mới.Làm sao để an toàn trong môi trường số?

Mỗi người dân tự có ý thức bảo vệ mình trong môi trường số như bảo vệ mình

trong môi trường thực, bảo vệ tài sản vô hình của mình, chẳng hạn thông tin cá nhân, như bảo vệ tài sản hữu hình khác. Chiếc điện thoại thông minh giờ đây trở thành vật bất ly thân với nhiều người, và vì thế, là điểm yếu nhất.

Môi trường sống nào thì cũng  đều không an toàn. Đó là bản chất của cuộc sống.

Chúng ta sống trong thế giới thực đã hàng chục nghìn năm rồi, thể chế, pháp luật, bộ máy  nhà  nước  đã  hoàn  thiện  hàng  nghìn  năm  nay  mà  vẫn  có  những  nguy  cơ,  vẫn không an toàn tuyệt đối, vẫn có trộm cắp, giết  người.

Chuyển đổi số tạo ra một không gian sống mới, gọi là không gian mạng hoặc

môi trường số. Cuộc sống đã và đang vào môi trường số nhanh hơn so với hệ thống pháp luật và bộ máy thực thi pháp luật và vì vậy, các nguy cơ là không nhỏ. Nhưng cái may mắn  là, cả thế giới đang cùng đối mặt những thách thức này, các nước đang hoàn thiện hệ thống pháp luật trên môi trường số. Chúng ta có thể học hỏi. Ví dụ về bảo  vệ  dữ  liệu  cá  nhân  thì  châu  Âu  đã  ban  hành  luật  và  được nhiều  nước  coi  như chuẩn; các  mạng  xã  hội  lớn như  Facebook, Twitter, Google cũng đã được các nước quản lý thông qua các luật về thị trường và dịch vụ số. Việt Nam chúng ta cũng đang học hỏi để hoàn thiện thể chế, bộ máy trên môi trường số.

Nhưng chúng ta sẽ luôn phải đương đầu với các nguy cơ trên  môi trường số.

Ngoài luật lệ thì mỗi chúng ta vẫn phải trang bị các kỹ năng số để sinh sống an toàn trong  môi  trường số. Tai  nạn, sự cố an  ninh  mạng  vẫn sẽ xảy ra,  nhưng đó cũng  là cách để môi trường số ngày một an toàn hơn. Vì không thể có rủi ro bằng  0 nên cách tiếp cận sẽ là quản lý rủi ro, tối thiểu rủi ro, khi rủi ro xảy ra thì khả năng hồi phục là quan trọng nhất.Việt Nam sẽ phải thịnh vượng trên không gian mạng, bởi vậy, Việt Nam phải trở thành cường quốc về an toàn, an ninh mạng để bảo vệ sự th ịnh vượng của mình trên  không  gian  mạng.  Cường  quốc  về  an  toàn,  an  ninh  mạng  thì  cũng  như  cường quốc về quân sự trong thế giới thực.Mỗi người dân tự có ý thức bảo vệ mình trong môi trường số như bảo vệ mình trong môi trường thực, bảo vệ tài sản vô hình c ủa mình, chẳng hạn thông tin cá nhân, như bảo vệ tài sản hữu hình khác. Chiếc điện thoại thông minh giờ đây trở thành vật bất ly thân với nhiều người và vì thế là điểm yếu nhất.

Điện thoại thông minh đã trở thành gián điệp như thế nào?

Điện  thoại  thông  minh  với  quá  nhiều  tiện  ích,  với  camera  chụp  hình,

microphone, xác định vị trí, kết nối mạng không dây và nhiều chức năng khác. Thật đáng tiếc, sự riêng tư và bảo mật lại không phải là mối quan tâm hàng đầu đối với hầu hết nhà sản xuất, vì họ quan tâm tới sự tiện lợi và giá thành để cạnh tranh nhiều hơn.Tất cả điều đó đã biến điện thoại thông minh thành các thiết bị vô cùng lý tưởng để theo dõi, nghe lén, lấy vị trí, dữ liệu riêng tư, thậm chí mạo danh để nhắn tin tới các điện thoại khác.

Nếu  một  ai  đó  khống  chế  được  chiếc  điện  thoại  thông  minh  của  bạn,  có  thể người đó còn hiểu về bạn hơn chính bạn. Hacker xâm nhập vào điện thoại thông minh bằng cách nào?

Có  nhiều  cách,  từ  dễ  đến  khó,  được  hacker  sử  dụng.  Dễ  nhất,  không  cần  có trình độ công nghệ, mà chỉ  cần có các mánh khóe lừa đảo, giả mạo. Hacker có thể thu thập thông tin công khai trên mạng, chẳng hạn mạng xã hội, Internet, để xây dựng các nội dung  lừa đảo với thông tin đáng tin cậy dành riêng cho  mỗi cá  nhân, thường  là đánh vào lòng ham muốn riêng của mỗi cá nhân.Cao cấp hơn, hacker có thể tạo ra các phần mềm, có thể là phần mềm độc hại, hoặc phần mềm độc hại núp bóng một ứng dụng thông thường, chẳng hạn ứng dụng xem phim, nghe nhạc để dụ người dùng cài đặt và sử dụng.

Cao cấp hơn nữa, hacker  chuyên nghiệp tấn công khai thác các lỗ hổng, điểm

yếu của điện thoại hoặc của các ứng dụng chính thống để từ đó xâm nhập.

Dấu hiệu nào cho thấy điện thoại thông minh đã bị “hack”?

Điện thoại thường xuyên bị nóng dù không sử dụng, pin của điện thoại bị “hao

hụt” thường xuyên hay giảm tuổi thọ mặc dù ít sử dụng ứng dụng, vì các phần mềm độc hại xâm nhập chạy ngầm sẽ làm tiêu tốn tài nguyên điện thoại để quét thiết bị và truyền thông tin trở lại máy chủ điều khiển của hacker. Điện  thoại  bỗng  nhiên  thường  xuyên  bị  treo,  hoặc  tạm  dừng,  hoặc  ứng  dụng thường xuyên bị tắt đột ngột, thậm chí, đôi khi điện thoại bị khởi động lại. Điều này có thể là do phần mềm độc hại đang làm quá tải tài nguyên hoặc xung đột với các ứng dụng khác.Dữ  liệu sử  dụng  hàng  tháng cao  hơn  nhu  cầu  hoặc bỗng  nhiên tăng đột biến, dẫn đến cước phí dữ liệu phải trả tăng cao. Điều này có thể là do dữ liệu từ máy bị chuyển lên máy chủ điều khiển của hacker thông qua kết nối mạng.

Ứng dụng lạ bỗng xuất hiện, không phải do mình cài, rất có thể đây là một phần

mềm độc hại hoặc phần mềm gián điệp.

Vì sao an toàn mạng đơn giản như rửa tay bằng xà phòng?

Chỉ cần có ý thức và thói quen đúng, mỗi người đã tự có thể bảo vệ mình, hạn

chế đến 80% nguy cơ, rủi ro, 20% còn lại thì chỉ có những kẻ tấn côn g chuyên nghiệp, bỏ ra một nguồn lực rất lớn, mới có thể đe dọa được.

Mỗi người hãy tự hiểu rõ các ứng dụng mà  mình đã cài trên điện thoại thông

minh của mình như chính cơ thể mình. Điện thoại thông minh cho phép người dùng kiểm soát, cấp quyền phù  hợp cho từng ứng dụng theo nhu cầu chức năng sử dụng.

Bạn  hãy  xóa các ứng  dụng  mà  mình không dùng, tự  mình phân quyền cho các ứng dụng mình cần một cách hợp lý, ví dụ, ứng dụng “Lịch vạn niên” thì không cần đến quyền truy cập vào Danh bạ hay Định vị của bạn, khô ng cần cấp cho ứng dụng này quyền đó. Hãy chỉ cài đặt ứng dụng từ các kho chính thức, với iPhone là Apple Store và với các điện thoại dùng Android là Google Play Store. Hạn chế tối đa việc cài các ứng dụng trôi nổi không rõ nguồn gốc.

Hãy thiết lập cho mình mật khẩu mạnh khi sử dụng điện thoại và các ứng dụng,

hãy luôn cập nhật bản mới nhất của hệ điều hành và ứng dụng.

Hãy cài đặt các ứng dụng bảo mật cho chiếc điện thoại thông minh của mình,

giống như trang bị thêm khóa cho tài sản của mình. Việt Nam c ó những ứng dụng rất tốt, chẳng hạn như phần mềm bảo mật điện thoại thông minh của BKAV, CMC hay Viettel.Nếu gặp sự cố thì hỏi ai?

Hãy  liên  hệ Trung tâm Giám sát an toàn  không  gian  mạng quốc  gia, Cục  An

toàn thông tin của Bộ Thông tin và Truyền thông để  được tư vấn, hỗ trợ.

Địa chỉ trực tuyến tư vấn, hỗ trợ cho người dân tại:  https://khonggianmang.vn/

Mỗi người dân cần chuẩn bị cho mình những gì?

Không ngừng học hỏi, không ngừng nâng cao nhận thức, mỗi ngày mỗi  người

tự học cho mình những điều mới.Khi đã 76 tuổi, Bác Hồ vẫn nói: Tự tôi, ngày nào cũng học.

Nếu  có  điều  chưa  biết,  hãy  tìm  hiểu,  học  hỏi  và  học  từ  những  người  xung quanh, từ những gì đã có sẵn, được chia sẻ từ những địa chỉ tin cậy.

Nếu  có  điều  gì  đã  biết,  đã  tâm  đắc,  hãy  hướng  dẫn,  chia  sẻ  với  những  người xung quanh.Người trẻ hướng dẫn người già và trẻ em. Người biết nhiều hướng dẫn người biết ít, người biết ít hướng dẫn người chưa biết.Việc hướng dẫn, chia sẻ với mọi người kỹ năng số là giúp cho chính mình có một thế giới số an toàn, lành mạnh và tốt đẹp hơn.